หลายคนอาจเคยท่องคำขวัญจังหวัดนครปฐมได้ว่า ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวสวย แต่จริงๆแล้ว คำขวัญที่ถูกต้อง คือ "ส้มโอหวาน ข้าวสารขาว ลูกสาวงาม ข้าวหลามหวานมัน สนามจันทร์งามล้น พุทธมณฑลคู่ธนานี พระปฐมเจดีย์เสียดฟ้า สวยงามตาแม่น้ำท่าจีน" เป็นคำขวัญที่บ่งบอกของดีรอต้อนรับผู้ไปเยือน และการเดินทางไปนครปฐมจากกรุงเทพฯ นั้นก็ไม่ยากเลย แทบไม่คิดเสียด้วยซ้ำว่าคือต่างจังหวัด เพราะใกล้ๆแค่นี้เอง เดินทางราว 50 กม.
นครปฐม เป็นจังหวัดในภาคกลาง ตั้งอยู่บริเวณลุ่มแม่น้ำท่าจีน บางคนก็ว่าเป็นจังหวัดเปิดประตูสู่ภาคตะวันตก แต่ที่นี้ก็ถือเป็นจังหวัดเก่าแก่ มีเรื่องเล่าตำนานและประวัติศาสตร์ยาวนาน หลายคนอาจคุ้นกับตำนาน "พระยากงพระยาพาน" เหตุแห่งปิตุฆาต ฆ่าบิดาผู้ให้กำเนิดจึงหวังไถ่บาปด้วยการสร้างเจดีย์สูงเทียมนกเขาเหิน เป็นที่มาของตำนานการสร้างพระปฐมเจดีย์นั้นเอง แต่สำหรับหลักฐานทางประวัติศาสตร์แล้ว นครปฐมเป็นเมืองเก่าแก่ เจริญรุ่งเรืองมานับตั้งแต่สมัยสุวรรณภูมิ และเป็นราชธานีสำคัญในสมัยทราวดี ทั้งยังมีหลักฐานว่าเป็นเมืองที่เคยอยู่ริมทะเล ไม่ใช่เพียงริมแม่น้ำท่าจีนอย่างในปัจจุบัน
ที่นี้เป็นสถานที่หนึ่งที่ปรากฏอารยธรรมจากอินเดีย และการเผยแผ่พระพุทธศาสนาที่มุ่งมาถึง นครปฐมจึงเป็นศูนย์กลางของความเจริญ มีชนชาติต่างๆอพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานอยู่เป็นจำนวนมาก ต่อมาได้เกิดความแห้งแล้งขึ้นในเมืองนครปฐม เพราะกระแสน้ำที่ไหนผ่านตัวเมืองเปลี่ยนเส้นทาง ประชาชนจึงอพยพไปตั้งหลักแหล่งอยู่ริมน้ำและสร้างเมืองใหม่ขึ้นชื่อ "เมืองนครไชยศรี" หรือ "ศรีวิชัย" นครปฐมจึงกลายเป็นเมืองร้างมาเป็นเวลาหลายร้อยปี จนกระทั่งพระบาท สมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะที่ยังทรงผนวชได้ธุดงค์ไปพบพระปฐมเจดีย์และทรงเห็นว่าเป็นเจดีย์องค์ใหญ่ไม่มีที่ใดเทียบเท่า ครั้นเมื่อได้ครองราชย์จึงโปรดฯ ให้สร้างเจดีย์แบบลังกาครอบองค์เดิมไว้ โดยให้ชื่อว่า "พระปฐมเจดีย์" ทรงปฏิสังขรณ์สิ่งต่างๆ ในบริเวณองค์พระปฐมเจดีย์ให้มีสภาพดี และโปรดให้ขุดคลองเจดีย์บูชาเพื่อให้การเสด็จฯมานมัสการสะดวกขึ้น
ต่อมาในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้เริ่มก่อสร้างทางรถไฟสายใต้ผ่านเมื่องนครปฐม ซึ่งขณะนั้นยังเป็นป่ารถ พระองค์จึงโปรดฯ ให้ย้ายเมืองจาก ต.ท่านา อ.นครชัยศรี มาตั้งที่บริเวณองค์พระปฐมเจดีย์เหมือนเช่นครั้งสมัยโบราณ ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้สร้างพระราชวังสนามจันทร์ เป็นที่เสด็จแปรพระราชฐานและฝึกซ้อมรบแบบเสือป่า โดยโปรดให้ตัดถนนเพิ่มขึ้นอีกหลายสาย รวมทั้งสร้างสะพานเจริญศรัทธาข้ามคลองเจดีย์บูชาเชื่อมระหว่างสถานีรถไฟกับองค์พระปฐมเจดีย์ ตลอดจนสร้างพระร่วงโรจนฤทธิ์ทางด้านทิศเหนือขององค์พระปฐมเจดีย์ และบูรณะองค์พระปฐมเจดีย์ให้สมบูรณ์สวยงามดังที่เห็นอยู่ในปัจจุบัน และได้โปรดให้เปลี่ยนชื่อจากเมือง "นครไชยศรี" เป็น "นครปฐม"